حقوق و دستمزد چیست؟
یکی از موضوعات پرکاربرد و مهم در حوزه حسابداری که نقش مهمی در مدیریت مالی یک سازمان و کارکنان دارد حقوق و دستمزد میباشد. این بخش نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر رفاه اجتماعی کارگران نیز بسیار حائز اهمیت است، سیستم حقوق و دستمزد همان پرداخت حقوق کارکنان طبق قانون کار هر کشوری بوده و تعیین حقوق و دستمزد بر اساس فعالیتها، مهارتها و سِمَت کاری منجر به عدالت در پرداخت حقالزحمه و پاداش میباشد.
ایجاد اطمینان از حقوق و دستمزد منصفانه، قانونی و بهموقع میتواند به حفظ رضایت کارکنان و افزایش انگیزه آنها در انجام وظایفشان کمک کند، این یک عامل مفید برای افزایش انگیزه کارکنان تلقی میشود.
گر چه پرداخت حقوق و دستمزد یکی از بزرگترین هزینههای هر سازمان و شرکتی به حساب میآید ولی مدیریت صحیح هزینهها نقش مهمی در برنامهریزی مالی و استراتژی سازمان ایفا میکند. بنابراین وجود سیستم حسابداری حقوق و دستمزد از مهمترین معیار های هر مجموعهای میباشد. در نتیجه، مدیران مالی و حسابداران با مسائل مرتبط با حقوق و دستمزد باید از تخصص و دانش کافی در این حوزه برخوردار باشند تا بتوانند سیستمی عادلانه و مطابق با قوانین را برای کارکنان سازمان ایجاد نمایند.
در این مقاله قصد داریم شما را با نحوه محاسبه حقوق و دستمزد (حقوق پایه، پاداش، بیمه، مالیات و کسورات) آشنا کنیم.
روشهای محاسبه حقوق و دستمزد:
همانطور که گفته شد حقوق و دستمزد به عنوان یکی از مهمترین حوزههای حسابداری است که گزارشات قابل اعتماد را در اختیار مدیران و کارکنان قرار میدهد. در این قسمت به مراحل اولیه شروع حرفه حسابداری حقوق و دستمزد میپردازیم.
-
شناخت مؤلفههای حقوق و دستمزد:در آغاز شناخت مؤلفههای اصلی حقوق و دستمزد شامل حقوق پایه، اضافه کار، مزایا و کسورات است.
-
جمعآوری دادهها:جمعآوری دادههای مربوط به ساعات کار، مزایا، مالیات و سایر عوامل تعیین کننده حقوق و دستمزد ضروری است.
-
محاسبه حقوق پایه:با توجه به اطلاعات جمعآوری شده، یک محاسبه پایه برای حقوق پایه انجام میشود. این شامل حقوق اساسی و دستمزد پایه است.
-
اضافه کردن هزینهها و کسورات:کسوراتی مانند بیمه و مالیات از دستمزد اضافه یا کسر میشود.
-
بررسی انطباق با قوانین و مقررات:اطمینان از رعایت قوانین محلی و ملی هنگام محاسبه حقوق و دستمزد بسیار مهم است.
نحوه محاسبه حقوق پایه :
طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کار مدت زمانی است که کارگر زمان خود را به منظور انجام مسئولیتهای کاری در اختیار کارفرما یا مجموعه قرار میدهد که این ساعت کاری در شبانهروز نباید بیشتر 8 ساعت باشد. که 44 ساعت برای یک هفته یعنی 6 روز کاری است (جز روزهای جمعه). نحوه محاسبه کل ساعات کاری در یک ماه بهصورت زیر میباشد:
(معادل 7 ساعت و 23 دقیقه) 33/7 = 44 ساعت
220 ساعت در ماه = 30 روز × 33/7
نکته: توجه داشته باشد، در مشاغل سخت و زیانآور ساعت کاری روزانه 6 ساعت میباشد که بهصورت هفتگی 36 و ماهانه 180 ساعت محاسبه میگردد. همچنین درخصوص پرسنلی که پارهوقت یا کمتر از ساعات قانون کار فعالیت دارند، کارکرد آنها نسب به ساعات کاری محاسبه میگردد.
اضافهکاری چیست؟ و چگونه محاسبه میشود؟
به انجام امورات بیش از ساعات قانونی تعیین شده اضافهکاری میگویند. مثلاً اگر در شرکتی ساعات کاری در یک ماه 220 ساعت باشد و پرسنلی در این ماه 240 ساعت کارکرد داشته باشد، در واقع به مدت 20 ساعت اضافهکاری داشته است که در این حالت پرداخت 40% اضافه بر دستمزد هر ساعت کار عادی برای ساعات اضافهکاری الزامی است.
نوبتکاری چیست؟ و چگونه محاسبه میشود؟
به شغلی که در طول ماه گردش دارد مانند بعضی کارخانجات، مراکز درمانی، نیروی انتظامی، آتشنشانی و… نوبتکاری میگویند، بهطور واضح نوبتهای کاری بهصورت صبح، عصر و شب میباشد که در این حالت علاوهبر مزد فوقالعاده کارگر نوبتکاری نیز دریافت میکند. درصد فوقالعاده نوبتکاری در صبح وعصر 10%، صبح و عصر و شب 15%، صبح و شب یا عصر و شب 5/22% میباشد. (توجه داشته باشید طبق ماده 57قانون کار، نوبتکاری ممکن است در طول شبانهروز بیشتر از 8ساعت و در طول هفته بیشتر از 44ساعت باشد ولی در ماه نباید بیشتر از 176ساعت باشد.)
نکته: کارگرانی که در طول ماه بهصورت شبکار هم کار میکنند غیر نوبتکار محسوب شده و 35% بر مزد آنان بهعنوان فوقالعاده شبکاری اضافه میگردد.
نحوه محاسبه عیدی و پاداش :
کارفرمایان در پایان هر سال موظفند به کارگران نسبت یک سال کار معادل 60 روز آخرین حقوق پایه بهعنوان عیدی (پاداش) پرداخت کنند. مبلغ عیدی و پاداش نباید از معادل 90 روز حداقل مزد روزانه قانونی بیشتر باشد.
حق بیمه چیست؟
حق بیمه شامل کسورات قانونی حقوق و دستمزد میباشد. شرکت و سازمانها در هنگام تنظیم لیست حقوق و دستمزد موظف هستند نوع بیمه تحت پوشش کارکنان را محاسبه کرده و در زمان مقرر به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز کنند.
در کل حق بیمه پرداختی به سازمان تامین اجتماعی معادل 30% حقوق و دستمزد مشمول بیمه میباشد که 7% درصد آن بیمه تامین اجتماعی سهم کارگر، 20% درصد بیمه تامین اجتماعی سهم کارفرما و 3% بیمه بیکاری سهم کرفرما است.
7% سهم کارگر بهعنوان کسور حقوق و دستمزد از حقوق و دستمزد ناخالص کارگر کسر میشود و 23% فقط بر مبنای حقوق و دستمزد ناخالص کارگر محاسبه میشود و بهعنوان یکی از هزینههای کارفرما شناسایی و در دفاتر ثبت میشوند.
توجه داشته باشید:
- در مشاغل سخت و زیانآور، علاوهبر 23% حق بیمه، کارفرماها مکلف به پرداخت 4% مستمری کارهای سخت و زیانآور هستند.
- حق ماموریت، حق اولاد، حق شیر و پاداش شامل حق بیمه نمیشوند.
نحوه محاسبه مالیات حقوق و دستمزد :
طبق ماده 82 و 83 قانون مالیاتهای مستقیم، درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (شامل حقیقی و حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا امورات انجام شده بهطور نقد و یا غیرنقد انجام میدهد مشمول مالیات بر درآمد حقوق است. نرخ مالیات حقوق و دستمزد ممکن است متغیر باشد و بر اساس درآمد شخص تعیین شود. نرخ های مالیات بر دستمزد و حقوق گروه های مختلف مردم (مانند کارمندان و مدیران) و نرخ های متفاوت برای هر گروه ممکن است متفاوت باشد.
- ابتدا درآمد خالص هر فرد (حاصل از کسر هزینهها و کسورهای مرتبط از درآمد اصلی) افراد محاسبه میشود.
- بر اساس درآمد خالص برای تعیین نرخ مالیات قابل پرداخت بر این درآمد.
- مبلغ مالیات از ضرب سود خالص در درصد مالیات به دست میآید.
- سایر بیمه و هزینهها را می توان از مبلغ مالیات بر درآمد کسر کرد و در نهایت مالیات نهایی را محاسبه کرد.
- در نتیجه حقوق نهایی یک نفر با کسر مالیات از درآمد و اضافه کردن هزینه بیمه و سایر هزینهها محاسبه میشود.
علاوه بر موارد ذکر شده، باید توجه داشت که قوانین مالیاتی و رویههای حسابداری ممکن است در طول زمان بر اساس تصمیمات مالیاتی دولت تغییر کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره، بهتر است با یک حسابدار یا مشاور مالیاتی مشورت کنید.
نحوه شروع یادگیری حرفه حسابداری حقوق و دستمزد:
تحصیلات و کسب مهارتها: آموزش حسابداری و مهارتهای لازم برای حرفه حسابداری اولین گام برای شروع یک شغل موفق است.
آگاهی از تغییرات قانون: پیروی از تغییرات در قانون و مقررات مالی ضروری است تا همیشه در معرض حداقل ریسک قرار داشته باشید.
حضور در دورههای آموزش حسابداری: با رشد سریع در زمینه حقوق و دستمزد، شرکت در یک دوره آموزش حسابداری ویژه بازار کار به شما کمک میکند تا مهارتهای اساسی حسابداری را در خود ارتقا دهید.
شبکهسازی: ارتباط با حسابداران موفق و شبکهسازی میتواند به شما در یافتن فرصتهای شغلی و پیشرفت شغلی کمک کند.
